Kayıp Yaşayan Çocuklara Nasıl Yaklaşmalıyız?
Kolay olmadığını kabul edin;
- Üzgün ve sıkıntılı olabilirsiniz.
- Enerjiniz olmayabilir
- Konsantre olmakta güçlük yaşıyor olabilirsiniz
- Duygularınızın çocuğunuzu nasıl etkileyeceği konusunda endişeli olabilirsiniz.
- Çocuğunuz üzerinde ölümün etkisi konusunda endişeleriniz olabilir
- Çocuğunuzun üzülmesini istemeyebilirsiniz
- Çocuğunuzun ölümü ne kadar anlayabileceğini bilemeyebilirsiniz.
Diğer kişilerin dirençlerine hazırlıklı olun. Etrafınızdakiler çocukla ilgili şöyle düşünebilirler:
- Ne olduğunu anlamıyor
- Ona söylemek için acele etme
- Bir hikaye uyduralım
- Bir şey söyleme
- Cenaze bitene kadar onu uzaklaştıralım
- Neden bu olayların içine onları sokuyorsun?
Bu kişilere şöyle yaklaşın:
- “Bana yardımcı olabilirseniz sevinirim; şu anda yaptığım şeyin benim ve çocuklarım için doğru olduğuna inanıyorum.”
- “Onlara anlattıklarımı, yaklaşımımı destekleyerek bana yardımcı olabilirsiniz. Çabamı azımsamayın.”
Çocuklar şunları yapabilir:
- Etrafındaki kişilerin duygularını okuyabilirler
- Beden diline cevap verebilirler
- Etrafındakilerin konuşmalarını duyabilirler
- Doğrudan ya da dolaylı sorular sorabilirler.
Üzüntüyü Anlamak
Çocuğunuz şunu anlamaya ihtiyaç duyar;
- Neden üzgün olduğunuz
- Neden başkalarının üzgün olduğu
“Birisi öldüğünde böyle hissederiz” diyebilirsiniz.
Ölüm yüzünden üzgün olduğunuzu çocuklara söylemek gerekir. Açıklama yapmadığınızda üzüntünüzün kendilerinin kendi yaptıkları bir şeyden kaynaklandığını düşünebilirler.
“Bu çok çok üzücü bir şey…”
“Çok çok üzücü bir şey oldu…”
Ölümü Anlamak ve Anlatmak
“Bazen hayatta çok kötü ve bizi çok üzen şeyler olabilir. Bizim ailemizde de şu an çok kötü bir şey oldu. ….. öldü. O çok çok çok hastaydı (normalde böyle hasta olmayız) Bu kimsenin hatası değil çünkü kimse onu kurtaramazdı. Doktorlar onu iyileştirmeye çalıştılar ama çok çok çok hasta olduğu için iyileştiremediler. ….. çok özleyeceğiz çünkü onu çok seviyorduk ve onu bir daha göremeyeceğiz ve o da bizi çok seviyordu. Ama o olmadan da biz aile olmaya devam edeceğiz ve bir arada olacağız.”
“Seni çok seviyordu, sen onu çok mutlu ediyordun”
Ölümün ne anlama geldiğini anlatın
- İnsan vücudu çalışmayı keser ve artık çalışmaz.
- Vücut eskiden yaptığımız şeyleri yapamaz hale gelir; yürüyemez, konuşamaz, göremez ya da duyamaz.
- Eskiden hissettiklerini artık hissedemez; üzgün olmaz, mutlu ya da kızgın olmaz.
Çocuğun sorularına örnek cevaplar:
- ….. bir daha hareket edebilecek mi? (Hayır, bedeni hareket etmeyi durdurdu.)
- Neden onu düzeltemiyorlar? (Bir kez vücudun çalışması durduğunda yeniden başlayamaz.)
- Ne zaman geri gelecek? (Gelmeyecek. Ölen kişiler geri gelmez.)
- Uyuyor mu? ( Hayır. Uyuduğumuzda vücudumuz çalışır, sadece dinleniyordur.)
- Beni duyabilir mi? (Hayır, vücudu çalışmadığı için seni duyamaz.)
“Bizi bıraktı”, “Gitti”, “Uyuyor” gibi kelimeleri kullanmayın.
- 0-3 yaş arası çocuklar ölüm kavramını anlayamazlar ama üzüntüyü fark ederler. Aile içindeki değişimin farkına varırlar.Bu yaş grubunda; beslenmede değişiklikler, değişen uyku düzeni, huysuzluk gözlemlenebilir.
- 3-6 yaş arasındaki çocuklar için ölüm geri döndürülebilir bir süreçtir. Bu yaş grubundaki çocuklar başka şeylerle bağlantı kurabilirler: “Başka birisi de ölecek mi?”, “Sen kaç yaşındasın? Sen ne zaman öleceksin?”, vb…
- “Hasta” ve “Çok çok hasta” arasındaki farkı anlatın
- 20 yaş üzeri ve “çok çok yaşlı” arasındaki farkı anlatın
- “Çok yaşlı ve çok hasta” ile “çok yaşlı ama hasta değil” arasındaki farkı anlatın.
- Çocuğunuzun ölümle ilgili sorumluluk hissetmemesi, onun yüzünden olmuş gibi hissetmemesi önemli.
- Çocuğunuzun hissedebileceği duygularla ilgili şöyle diyebilirsiniz:
- “Herkes ağlayabilir (erkekler de)”
- “Kötü hissedebilirsin. Bir zaman sonra daha iyi hissedeceksin”
- “Kızgın olman normal”
- “Ailedeki bazı kişiler üzgün görünebilirler, bu normal”
- Düzen değişikliği olacaksa çocuğa açıklayın; nerede kiminle yaşayacaksınız, ona kim bakacak
- Çocukların cenaze/dua katılımı için ısrar etmeyin ya da yok saymayın; genel olarak nasıl bir yer olacağını, neler görebileceğini önceden anlatarak çocuğa gelmek isteyip istemediğini sorabilirsiniz. Onun fikrine göre hareket edin.
