Mevsimsel Depresyon

Dünya üzerinde birçok kişi mevsimlerin ruh hallerini ne kadar etkilediğini fark etmektedirler. Mevsimsel depresyon her sene aynı zamanlarda, çoğu kez sonbahar ya da kış aylarında başlayıp bahar aylarında sona eren depresif bir bozukluktur. Bazı kişiler için mevsimsel depresyon günlük hayatlarını ciddi derecede bozan, normal işleyişlerini engelleyen bir sorun olurken, bazı kişiler ise bu durumu rahatsızlık yaratan ama başa çıkılabilir bir durum olarak görmektedirler. Mevsimsel depresyonun bir alt sendromu olarak kabul edilebilen bu soruna da “sonbahar hüznü” diyebiliriz.

Depresyonun diğer türlerinde olduğu gibi mevsimsel depresyon da kadınları erkeklere göre daha çok etkilemektedir. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre 3 kat fazla olmaktadır.

Mevsimsel depresyon; sonbaharın gelmesi ve gündüz saatlerinin kısalması, güneş ışığına daha az maruz kalmamız sonucu ve ruh halini, iştahı ve uykuyu düzenleyen beynin hipotalamus bölgesindeki biyokimyasal bir dengesizlikten ileri gelmektedir. Mevsimsel depresyonun meydana gelmesinde ruh halimizi, uykumuzu ve hormonlarımızın çalışmasını düzenleyen biyolojik saatimizdeki (sirkadyen ritm) bir bozulma, gecikme etkili olmaktadır. Normalde gözümüze gelen ışık bu ritmi kontrol etmektedir; ancak sonbahar ve kış mevsimlerinde gündüzleri yeteri kadar ışığa maruz kalamadığımız için sirkadyen ritmlerimiz bozulmakta ve mevsimsel depresyonun belirtileri oluşabilmektedir. Mevsimsel depresyondan yakınan kişilerin sonbahar ve kış mevsimlerinde iştah, uyku ve ruh hali üzerinde etkisi olan serotonin hormonu seviyesinin oldukça düşük düzeylerde olduğu da görülebilmektedir. Bununla birlikte, mevsimsel depresyonu olan kişiler gün ışığı azaldıkça daha fazla melatonin hormonu salgılarlar ve bu da daha fazla uyku ihtiyacı hissetmelerine neden olur.

Mevsimsel depresyonun belirtileri depresyon belirtilerine benzemekle birlikte bazı özellikleri itibariyle farklılaşmaktadır: mevsimsel depresyonda genellikle kişiler daha çok uyuyup daha çok yemek yerken, mevsimsel olmayan depresyonda uyku ve iştahta genellikle azalma söz konusudur. Mevsimsel depresyonunuz varsa sonbahar ya da kış mevsimlerinde sabahları uyanmakta güçlük çekersiniz ve tüm gün boyunca kendinizi uykulu hissedersiniz. Çikolataya, şekerli yiyeceklere, karbonhidratlı besinlere ihtiyaç duyarsınız. Bununla birlikte mevsimsel depresyonun belirtileri kişilere göre de değişebilmektedir. Genel olarak belirtileri şunlardır:

• Yorgunluk
• Uyku ihtiyacında artış
• Enerji düşüklüğü
• İştahta artış ve kilo alımı
• Konsantrasyon bozukluğu
• Yalnız kalma isteğinde artış
• Rehavet ve kayıtsızlık
• Günün çoğunda morali bozuk hissetmek
• Günlük etkinlikleri yapmakta isteksizlik
• Cinsel istekte azalma

Mevsimsel depresyonun bazı belirtileri sizi daha kötü hissettiren ek sorunlar, -kısır bir döngü-de yaratabilir. Örneğin:

• Her zaman kendinizi yorgun hissediyorsanız muhtemelen daha az hareket edersiniz ve az hareket etmeniz de depresyonunuzun kötüleşmesine neden olabilir.
• Eğer daha fazla yemek yiyorsanız kilo alma riskiniz ortaya çıkar ve bu da kendi bedeninizden hoşnutsuz olmanıza yol açabilir.
• Uyku hali, dikkatte bozulma, huzursuzluk gibi sorunlar evde, iş yerinde ve sosyal hayatınızda sorunlara neden olabilir. Yapılması gereken işlerinizi, yerine getirilmesi gereken sorumluluklarınızı yapmadığınızda bu hayatınızda ek bir stres unsuru oluşturabilir.

Kendi kendinize yardımcı olmak adına yapabileceğiniz bazı şeyler bu kısır döngülerin önemli sorunlar haline dönüşmesini engelleyecektir:

• Hava kapalı bile olsa her gün dışarı çıkmak için zaman yaratmaya çalışın
• İçerideyken pencere kenarında bulunmaya çalışın.
• Düzenli beslenin, yeteri kadar vitamin ve mineral almaya gayret edin. Bu daha enerjik olmanıza ve dengesiz beslenmeden uzak durmanıza yardımcı olur.
• Düzenli fiziksel aktivitede bulunun. Günde otuz dakika olmak üzere haftada üç gün egzersiz yapmaya çalışın.
• Evinizin ve çalıştığınız yerin ışık almasını sağlayın.
• Önemli projelerinizi yaza erteleyin.
• Stresle başa çıkma yöntemlerini ve relaksasyon tekniklerini öğrenin
• Her zamanki etkinliklerinizde bulunmaya, sosyal etkinliklerinizden uzaklaşmamaya gayret edin
• Ailenize ve arkadaşlarınıza sorununuzdan bahsedin ki size gerektiğinde destek olabilsinler
• Yılın sonunun yaklaşmasıyla birlikte günlerin daha uzun hale geleceğini ve ilkbaharın yaklaştığını kendinize hatırlatın.
• Sonbahar ve kış aylarında ihtiyacınız olduğunda geçmesini beklemek yerine mutlaka profesyonel destek alın

Mevsimsel depresyon için bir uzmana danıştığınızda size depresyon tedavisi için bazı ilaçlar önerebilir. Her yıl tekrar eden mevsimsel depresyonunuz varsa doktorunuzun tavsiye ettiği ilaçları belirtilerin başlamasına yakın almaya başlamanız ve en az ilkbahara kadar düzenli kullanmanız etkili olacaktır.

Bireysel psikoterapiler de mevsimsel depresyonun tedavisinde etkili olmaktadırlar. Bunlar arasında bilişsel davranışçı terapilerden de yararlanabilirsiniz. Bilişsel davranışçı terapiler olumsuz düşünme biçiminizi, olumsuz duygularınızı ve bunlar karşısındaki davranışlarınızı değiştirmeye yardımcı olan kısa süreli bir psikolojik tedavidir.

Işık terapisi (fototerapi) mevsimsel depresyonla başa çıkmanın etkili yöntemleri arasında yer almaktadır. Işık terapisi; ultraviyole ışınlarını bloke etmek için plastik bir ekranla kaplı beyaz floresan ışık içeren bir alet yardımıyla gerçekleştirilir. Parlak ışık beyin kimyasallarında bir değişim meydana getirerek ruh halini etkileyen hormon düzeylerinde bir değişiklik yaratır.  Hastaların doğrudan ışığa bakmaları gerekmez, aletin karşısında bir metreye yakın bir mesafede oturarak yeme-içme gibi günlük etkinliklerini yerine getirebilirler. Işık terapisi genellikle güvenlidir ve iyi tolere edilir.

Mevsimsel depresyonunuz olduğunu düşündüğünüzde kendi kendinize tanı koymaya çalışmamanız son derece önemlidir. Eğer depresyon belirtileriniz varsa daha ciddi bir değerlendirme için uzmanlara danışmalısınız. Bazen fiziki bir hastalığın varlığı da depresyona yol açabilirken, bazı zamanlarda ise depresyon belirtileriniz daha karmaşık bir psikiyatrik sorunun göstergesi olabilir. Ruh sağlığı uzmanı şikayetlerinizi dinledikten sonra sizin için uygun tedaviyi düzenleyecektir.